«Η εξέγερση που έρχεται»
Μετάφραση – Εισαγωγή – Επίμετρο, Μυρτώ Ράις και Ρούλα Δημοπούλου
Εκδόσεις Opportuna, 2019
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ: Τον Μάιο του 2018 η Opportuna εξέδωσε την ελληνική μετάφραση του Τώρα (2017), τρίτο χρονολογικά δοκίμιο της Αόρατης Επιτροπής. Ο χαρακτήρας των κειμένων της Αόρατης Επιτροπής και το πλαίσιο συγγραφής τους παρουσιάζονται στην εισαγωγή του βιβλίου εκείνου. Δεν θα επανέλθουμε. Το μεταφραστικό μας εγχείρημα συνεχίζεται, άτακτα εκ πρώτης όψεως, με την παρούσα έκδοση της Εξέγερσης που έρχεται (2007) και πολύ σύντομα με το Στους φίλους μας (2014). Το πρώτο βήμα έγινε για να συγχρονιστούμε με τα δρώμενα, τα επόμενα ακολουθούν τη χρονική συνέχεια των πρωτότυπων εκδόσεων. Ο ρόλος των εκδοτών, η La Fabrique στη Γαλλία, η Opportuna στην Ελλάδα, είναι απόλυτα καθοριστικός για την κυκλοφορία τέτοιων έργων. Προηγήθηκε η υπόλοιπη Ευρώπη: Melusina, Semiotext(e), Nautilus Flugschrift. Η ελευθερία της σκέψης και της έκφρασης οφείλει πολλά σ᾽ όλους αυτούς.
Το παρόν κείμενο κυκλοφορεί εδώ και χρόνια ελεύθερα στο διαδύκτιο, σε μια μετάφραση που κρίθηκε απαραίτητο να γίνει εκ νέου. Ήταν η ευκαιρία να συμπεριληφθεί και η «Διευκρίνιση», τελικό κεφάλαιο με το οποίο η Αόρατη Επιτροπή συμπλήρωσε την κάθε ανατύπωση της Εξέγερσης που έρχεται από το 2009 και μετά. Οι (ανθεκτικοί) γαλλόφωνοι αναγνώστες μπορούν να διαβάσουν, επίσης ελεύθερα, ολόκληρο το έργο στην ιστοσελίδα του Γάλλου εκδότη. Όσο περισσότερο διευρύνεται η απεύθυνσή του τόσο το καλύτερο για όλους. Οι προσλήψεις του είναι πολλαπλές, αυτό άλλωστε είναι και το μεγαλύτερό του ενδιαφέρον. Όπως και τα άλλα βιβλία της Αόρατης Επιτροπής, το δοκίμιο αυτό βρίσκεται άλλοτε στις πανεπιστημιακές βιβλιογραφίες κι άλλοτε στα σακίδια των διαδηλωτών.
Η εξέγερση που έρχεται έγινε έργο-σταθμός για τη σύγχρονη πολιτική σκέψη και κατάφερε να επιβληθεί, παρά την έντονη κριτική από διαφορετικούς χώρους. Η υβριδική του μορφή —μεταξύ ανατρεπτικού εγχειριδίου και προσπάθειας επεξήγησης του κόσμου— οι ισχυρές του τοποθετήσεις σε γλώσσα λογοτεχνική και η ηθελημένη ανωνυμία των συγγραφέων του, το έβαλαν αρχικά στο στόχαστρο της εξουσίας. Θυμίζουμε ότι στη γνωστή ως «υπόθεση του Ταρνάκ» το βιβλίο αποτέλεσε βασικό στοιχείο του κατηγορητηρίου για τρομοκρατία. Δέκα χρόνια μετά, οι κατηγορούμενοι έχουν πλέον αθωωθεί σε πρόσφατη δίκη, αλλά κυρίως οι μορφές ύπαρξης και θέασης του κόσμου που έχει αναδείξει το κείμενο έχουν επαληθευθεί τόσο ως προς τη διαχρονικότητά τους όσο και ως προς την πρακτική τους ορθότητα. Οι διεθνείς πολιτικές εξελίξεις το επιβεβαιώνουν καθημερινά. Όπως γράφει και η ίδια η Αόρατη Επιτροπή στη «Διευκρίνιση», «όλες οι προσπάθειες που έγιναν για να μπουν στη φυλακή ως τρομοκράτες μερικοί νεαροί κομμουνιστές αγρότες που ενδέχεται να συμμετείχαν στη συγγραφή του Η εξέγερση που έρχεται δεν βασίστηκαν στην κατηγορία περί “ανατρεπτικών απόψεων” αλλά στο ότι μπορεί και να ήταν η ενσάρκωση ενός τρόπου που επιτρέπει να χωρέσουν στην ίδια ύπαρξη οι δράσεις και η σκέψη. Πράγμα γενικά ασυγχώρητο».
Ως επίμετρο, παραθέτουμε δύο κείμενα, ενδεικτικά της διαδρομής και της πρόσληψης του βιβλίου. Είναι σίγουρο ότι θα προκύψουν κι άλλα. Το πρώτο είναι ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στην ημερήσια εφημερίδα Libération, στις 11 Ιουνίου 2015, με τίτλο «Εγώ είμαι ο συγγραφέας της Εξέγερσης που έρχεται», το οποίο αντανακλά την έντονη απήχηση του κειμένου και της δικαστικής περιπέτειας που το περιέβαλε. Το υπογράφουν καλλιτέχνες και μελετητές, εκ των οποίων κάποιοι είναι γνωστοί και στο ελληνικό κοινό. Το δεύτερο είναι ένα κεφάλαιο από το τελευταίο βιβλίο της Ναταλί Κεντάν, το έργο της οποίας εντάσσεται στη σύγχρονη μεταμοντέρνα λογοτεχνία. Γράφτηκε την εποχή των Όρθιων Νυκτών και των συγκρούσεων κατά του Εργασιακού νόμου, το 2016, με σκοπό να αποτελέσει γραπτή μαρτυρία που θα αντιπαλεύει τη μεθοδική αποσιώπηση των γεγονότων. Η αναφορά στην Εξέγερση που έρχεται ήταν αναπόφευκτη.
Οι συντελεστές της ελληνικής έκδοσης
Αθήνα-Παρίσι, Ιανουάριος 2019
«Στους φίλους μας»
Μετάφραση – Εισαγωγή, Μυρτώ Ράις και Ρούλα Δημοπούλου
Εκδόσεις Opportuna, 2021
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ: Με το βιβλίο αυτό ολοκληρώνεται η ελληνική έκδοση από την Opportuna των τριών δοκιμίων που έχει υπογράψει η Αόρατη Επιτροπή. Μια τεθλασμένη γραμμή ενώνει τις τρεις μεταφράσεις. Ξεκινήσαμε το 2017 όταν εκδόθηκε στη Γαλλία το τρίτο της κείμενο, Τώρα, ώστε να συγχρονιστούμε με το παρόν. Και συνεχίσαμε ακολουθώντας πλέον τη χρονολογική σειρά: με μια νέα μετάφραση του Η Εξέγερση που έρχεται και σήμερα με το Στους φίλους μας.
Στους φίλους μας πρωτοδημοσιεύθηκε το 2014 στη Γαλλία από τις εκδόσεις La Fabrique. Γράφτηκε για ν’ απαντήσει στην ανέλπιστη επιτυχία της Εξέγερσης που έρχεται. Όπως χαρακτηριστικά ειπώθηκε, οι συγγραφείς θεώρησαν χρέος τους να συνεχίσουν τον διάλογο με το πολυάριθμο και ενθουσιώδες κοινό που γέμιζε κάθε χώρο παρουσίασης του βιβλίου. Δεν θα επανέλθουμε στα γεγονότα που προκάλεσαν την επιτυχία αυτή. Η εισαγωγή μας στο Τώρα, με την οποία (ξανα-) συστήνεται η Αόρατη Επιτροπή στο ελληνικό κοινό, καθώς και το Επίμετρο που επιμεληθήκαμε για την Εξέγερση που έρχεται συνθέτουν μια αρκετά ολοκληρωμένη εικόνα.
Η αξία των δοκιμίων αυτών δεν βρίσκεται στον ακαδημαϊκό τους χαρακτήρα. Εύκολα άλλωστε μπορεί κανείς να βρει αντιφάσεις. Δεν είναι ο ρόλος μας ν’ ασχοληθούμε μ’ αυτές. Είναι ο ρόλος του αναγνώστη. Για εμάς, η αξία τους βρίσκεται στην κινητήρια δύναμη του λόγου, καθώς και στην ποικιλότητα των παραδειγμάτων που παραθέτουν.
Μετά την έκδοση του Τώρα, η Αόρατη Επιτροπή δεν έχει υπογράψει κάτι άλλο. Όλα όμως συνηγορούν –ιδέες, ύφος, δομή, λεξιλόγιο– στο να θεωρήσουμε συνέχεια του εγχειρήματος ορισμένα ανυπόγραφα άρθρα που, από τα μέσα του 2018, δημοσιεύει το εβδομαδιαίο ηλεκτρονικό περιοδικό «lundi matin» [«δευτέρα πρωί» – https://lundi.am/]. Να σημειώσουμε επίσης ότι το εφήμερο «Tiqqun» (δύο τεύχη, 1999 και 2001) και οι μετέπειτα εκδόσεις κειμένων με υπογραφή Tiqqun είναι εμφανώς ο φιλοσοφικο-ποιητικός πρόγονος της Αόρατης Επιτροπής. Η πορεία διαγράφεται σαφώς: προσπάθεια προσέγγισης ενός όσο το δυνατόν ευρύτερου κοινού.
Σ’ αυτή την προσπάθεια συμβάλλαμε κι εμείς, μαζί με τις υπόλοιπες μεταφράσεις ανά τον κόσμο. Η διάδοση του έργου προχωρά με κάθε μέσο στον χώρο της δράσης και της διανόησης. Σε πολλά γνωστικά πεδία των ανθρωπιστικών σπουδών αποτελεί πλέον μέρος της βιβλιογραφίας ερευνητικών συγγραμμάτων. Το πραγματικό ζητούμενο όμως είναι πώς να μην διαχωρίζεται η θεωρία από την πράξη ώστε οι λέξεις να ανακτήσουν το νόημά τους. Μέλημα των καταστασιακών, των οποίων απόγονος είναι η Αόρατη Επιτροπή, είναι η σύνδεση εξέγερσης και καθημερινής ζωής. Στην παρούσα συγκυρία, δεν διαφαίνεται άλλη διέξοδος.
Οι συντελεστές της ελληνικής έκδοσης
Αθήνα – Παρίσι, Αύγουστος 2020
«Τώρα»
Μετάφραση – Εισαγωγή, Μυρτώ Ράις και Ρούλα Δημοπούλου
Εκδόσεις Opportuna, 2018
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ: Αυτό το δοκίµιο πολιτικής φιλοσοφίας της Αόρατης Επιτροπής κυκλοφόρησε στη Γαλλία, από τις εκδόσεις La fabrique, στις 21 Απριλίου 2017, δύο ηµέρες πριν από τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών και επέτειο της πρόκρισης του Ζαν-Μαρί Λεπέν στον δεύτερο γύρο των εκλογών του 2002. Πρόκειται για το τρίτο στη σειρά δοκίµιο µετά από το Η εξέγερση που έρχεται [L’insurrection qui vient, 2007] και το Στους φίλους µας [À nos amis, 2014].
Η ανωνυµία των συγγραφέων που απαρτίζουν την Αόρατη Επιτροπή είναι ηθεληµένη διεκδίκηση. Έναν χρόνο µετά την έκδοση του πρώτου βιβλίου, η αστυνοµία εισβάλει, µια ωραία πρωία, µε πολύ άγριο τρόπο, σ’ ένα µικρό χωριό, το Ταρνάκ, όπου έχει εγκατασταθεί µία εναλλακτική κοινότητα νέων, και συλλαµβάνει εννέα εξ αυτών µε την κατηγορία σαµποτάζ στην ηλεκτροδότηση µιας σιδηροδροµικής γραµµής. Παραπέµπονται σε δίκη ως τροµοκράτες, αλλά και ως συγγραφείς του Η εξέγερση που έρχεται. Για πρώτη φορά µετά το τέλος της λογοκρισίας, ένα βιβλίο αποτελεί στο σύνολό του τεκµήριο στη στοιχειοθέτηση δικογραφίας. Οι πωλήσεις του, µέτριες έως τότε, εκτοξεύονται, ενώ ο εκδότης καλείται από τις αστυνοµικές αρχές για κατάθεση. Το κείµενο γίνεται υλικό σε διάφορες θεατρικές κυρίως παραστάσεις, µεταξύ των οποίων και η σκηνοθεσία του Ιµπσενικού Ο Εχθρός του λαού από τον Τόµας Οστερµάιερ, το 2012.
Πάνω από δέκα χρόνια µετά την κυκλοφορία αυτού του πρώτου δοκιµίου, κι ενόσω το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας παίρνει τον δρόµο για το τυπογραφείο, η γνωστή πλέον ως «υπόθεση Ταρνάκ» εκδικάζεται για µια ακόµα φορά. Ενώ η κατηγορία της τροµοκρατίας είχε ήδη εγκαταλειφθεί ως αβάσιµη σε προηγούµενες δίκες (2015 και 2017), παρέµενε η κατηγορία περί «εγκληµατικής οργάνωσης» που τελικά εξέπεσε κι αυτή, αθωώνοντας τους κατηγορουµένους σε µία δίκη-παρωδία που γελοιοποίησε τελειωτικά τους δικαστικούς µηχανισµούς.
Στη γαλλική έκδοση το κείµενο δεν περιλαµβάνει πρόλογο ούτε υποσηµειώσεις, και η παρουσία αυτών των στοιχείων ενδεχοµένως να αλλοιώνει την αµεσότητα του χαρακτήρα του. Τα κρίναµε όµως απαραίτητα, γιατί το κείµενο εντάσσεται σ’ ένα συγκεκριµένο κλίµα, παρά την αναµφίβολα διαχρονική του διάσταση. Η επικαιρότητά του δεν είναι πρόσκαιρη ούτε γεωγραφικά περιορισµένη. Αναγνωρίζεται σήµερα, όπως και τα δύο προηγούµενα, ως η σύγχρονη έκφραση και συνέχεια των καταστασιακών φιλοσόφων Ντελέζ, Γκουαταρί, Ντεµπόρ, ενώ είναι εµφανείς οι επιρροές των Φουκώ και Ντεριντά. Παράλληλα, στις ηµέρες µας, ο Τζιόρτζιο Αγκάµπεν έχει διατυπώσει συναφείς αναλύσεις.
Ως επίλογο του παρόντος, περιττού ίσως, προλόγου παραθέτουµε ένα απόσπασµα από το προηγούµενο βιβλίο:
«Nous aurions aimé faire bref. Se passer de généalogies, d’étymologies, de citations. Qu’un poème, une chanson suffisent.
Nous aurions aimé qu’il soit assez d’écrire «révolution » sur un mur pour que la rue s’embrase.
Mais il fallait démêler l’écheveau du présent, et par endroits régler leur compte à des faussetés millénaires». (À nos amis, σ. 241).
[Θα προτιµούσαµε τη συντοµία. Να µη χρειάζονταν γενεαλογίες, ετυµολογίες, παραθέµατα. Ένα ποίηµα, ένα τραγούδι, να αρκούσαν.
Θα προτιµούσαµε να ήταν αρκετό να γραφτεί «επανάσταση» σ’ έναν τοίχο για να λαµπαδιάσουν οι δρόµοι.
Όµως χρειάστηκε να ξεµπλέξουµε το κουβάρι του παρόντος, και ενίοτε να καταρρίψουµε απάτες χιλιετιών].
Κι εµείς θα το προτιµούσαµε...
Οι συντελεστές της ελληνικής έκδοσης
Αθήνα-Παρίσι, Aπρίλιος 2018